habernews24 herkesin haberi
fganistan’ın büyük bölümü ile birlikte Cumhurbaşkanlığı Sarayı’nı da ele geçiren Taliban’ın ülkenin ismini Afganistan İslam Cumhuriyeti yerine Afganistan İslam Emirliği olarak değiştireceği ileri sürülüyor. Ülkenin yeni liderliğine Taliban’ın hangi yetkilisinin getirileceği ise henüz bilinmiyor.
Afganistan’da 34 vilayetten 31’inde kontrolü ele geçiren Taliban, başkent Kabil’deki Cumhurbaşkanlığı Sarayı’nın kontrolünü sağladığını açıklamıştı.
Bir Taliban yetkilisi, örgütün Cumhurbaşkanlığı Sarayı’nda Afganistan İslam Cumhuriyeti yerine Afganistan İslam Emirliği’ni ilan edeceğini açıkladı.
Eski Afganistan İçişleri Bakanı Ali Ahmed Celali’nin Taliban liderliğindeki geçiş hükümetine başkanlık edeceği açıklanmıştı.
Ancak Taliban’dan iki yetkili ise Afganistan’da geçiş hükümeti olmayacağını ve tam bir yetki devrinin beklendiğini öne sürdü.
Afganistan İslam Emirliği liderliği için ismi geçen Taliban liderleri ise şunlar:
Heybetullah Ahundzade
Taliban lideri Şeyhul Hadis Mevlevi Heybetullah Ahundzade, Afganistan’da mevcut siyasi ve askeri ortamın en önemli isimlerinden biri niteliğinde.
Ahundzade, 1960-1961 yıllarında, Afganistan’ın güneyindeki Kandahar ilinin Pencvay ilçesinde, Peştun bir aileden dünyaya geldi. Ahundzade, Sovyet işgali döneminde ailesiyle birlikte göç ettiği Pakistan’ın Kuetta kentinde medrese eğitimi aldı. Bu nedenle nce “Mevlevi” sonra “Şeyhul Hadis” ünvanı aldı.
Sovyet işgali sırasında Afganistan’da savaşa katıldı. Sovyetler’in çekilmesinin ardından diğer Taliban liderleri gibi, iç savaşa katılmamak için silah bıraktı.
Taliban’ın 1994 yılında kurulması sırasında hareketin içerisinde, özellikle eğitim faaliyetlerinde büyük rol oynadı.
Taliban iktidarı döneminde üst düzey kadılık, İslami ve askeri mahkemelerin genel sorumluluğu gibi önemli görevlerde bulundu. Afganistan’ın en üst düzey yargı otoritelerinden olan “Afganistan İslam Emirliği Şeriat Mahkemeleri Baş Yargıçlığı” görevinde bulundu.
Molla Ömer dahil olmak üzere Taliban liderlerinin fetva sorduğu ilk isim heline geldi. 2001 yılında ABD müdahalesinin ardından da Taliban içerisindeki üst düzey görevlerine devam etti. Bu süreçte Taliban’ın “Ulema Heyeti”nin başına getirildi. 2001’den sonra hep Afganistan’da kaldı.
2015 yılında, Taliban’ın kurucu lideri Molla Muhammed Ömer’in ölününün ilan edilmesiyle, hareketin lideri olarak seçilen Molla Ahtar Muhammed Mansur’un yardımcılığı görevine geldi.
2016 yılının Mayıs ayında Molla Mansur’un ABD tarafından bir hava saldırısıyla öldürülmesinden sonra Taliban’ın lideri olarak seçildi ve “Emir’il Mücahidin” ünvanını aldı. Heybetullah halen Taliban liderliği görevini sürdürüyor.
Molla Muhammed Yakup
Taliban’ın kurucusu Molla Ömer’in oğlu olan Molla Muhammed Yakup, hareketin askeri operasyonlarından sorumlu.
31 yaşında olan Molla Yakup’un, Ahtar Mansur’un 2016’da öldürülmesinden Taliban’ın yeni lideri olması önerilmişti. Mansur’un halefinin seçildiği toplantılara katılan bir Taliban komutanı, Molla Yakup’un bu tarihte savaş deneyimi olmamasını ve çok genç olmasını gerekçe göstererek liderlik için Akhundzada’yı önerdiğini söyledi.
Sirajuddin Hakkani
Önde gelen mücahit komutanı Celaleddin Hakkani’nin oğlu olan Sirajuddin Hakkani, Taliban’ın Pakistan-Afganistan sınırındaki mali ve askeri varlıklarını yöneten Hakkani Ağı’nın lideri.
Uzmanlara göre Hakkaniler, “intihar saldırılarını” Afganistan’da yaygınlaştıran grup. Örgüt aynı zamanda Kabil’de büyük bir otele baskın düzenlenmesi, eski devlet başkanı Hamid Karzai’ye yönelik suikast girişimi ve Hindistan Büyükelçiliği’ne düzenlenen intihar saldırısı gibi büyük saldırılardan sorumlu.
Sirajuddin Hakkani’nin 40’lı yaşlarının sonlarında veya 50’lerinin başlarında olduğu düşünülüyor. Nerede olduğu bilinmiyor.
Molla Abdül Gani Baradar
Taliban’ın kurucularından biri olan Molla Baradar, şu an Taliban’ın siyasi ofisini yönetiyor. Aynı zamanda Taliban’ın Doha’daki müzakere heyetinin önde gelen isimlerinden.
Molla Ömer’in en güvendiği komutanlarından biri olduğu belirtilen Baradar, 2010 yılında Pakistan’ın güneyindeki Karaçi kentinde güvenlik güçleri tarafından yakalanmış ve 2018’de serbest bırakılmıştı. Şu an Doha’da bulunan Baradar’ın Kabil’in Taliban kontrolüne geçmesi sonrası Afganistan’a dönmesi bekleniyor.
Şir Muhammed Abbas Stanikzay
Şir Muhammed Abbas Stanikzay, 1963 yılında doğdu. Afganistan’daki Taliban hükümetinin 2001’de ABD tarafından devrilmesinden önce bir bakan yardımcılığı görevini yürütüyordu. 10 yıldan uzun süredir Doha’da yaşıyor. 2015’te, Taliban’ın buradaki siyasi ofisinin lideri oldu.
Şir Muhammed Abbas Stanikzay, Afganistan hükümetiyle müzakerelere Taliban heyetinin ikinci ismi olarak katıldı. Taliban’ı bazı ülkelere ziyaretlerde de temsil etti.
Abdül Hekim Hakkani
Taliban’ın eski “yargıtay başkanı”; bugün müzakere ekibinin lideri. Abdül Hekim Hakkani, din adamları konseyinin de başında bulunuyor. Akhundzada’nın en güvendiği isim olduğuna inanılıyor.
Taliban’ın tarihçesi
Arapça talib (öğrenci) kelimesinin çoğulu Taliban (öğrenciler) adını benimseyen örgüt, ülkenin güneyinde Molla Ömer Ahund liderliğinde yaklaşık 50 medrese öğrencisiyle birlikte 1994’te kuruldu. Aslen Kandaharlı olan Molla Ömer, bir süre Pakistan’da ardından da Kandahar’ın kuzeyindeki Meyvend ilçesinde medrese eğitimi aldı. Sovyet işgaline karşı savaştı.
Gelenekçi bir yapıya sahip Afgan toplumu içerisinde hızla taraftar toplayan ve yükselen grup, amacını, Sovyet savaşı ve akabinde patlak veren iç savaşlar sırasında ortaya çıkan savaş ağalarından kurtulmak olarak tanımladı.
Kuruluş felsefesini de Afganistan’da İslam’a dayalı bir yönetim getirmek olarak tanımladı.
Kurulduktan birkaç ay sonra çoğunluğu medrese ve şeriat okulu öğrencileri olmak üzere savaşçı sayısı 20 bini buldu. Kısa süre sonra Pakistanlı Peştun etnik kökenden Mevlana Samiul Hak liderliğindeki Darul Ulum Hakkaniye medresesi öğrencilerinin önemli bir kesimi de yine örgüte dahil oldu. Öğrenciler hareketinin mensuplarının çoğu ülkenin güneyindeki Peştun kökenli kişilerden ve Pakistan’daki medreselerde eğitim gören mülteci ailelerin çocuklarından oluştu.
Analistlere göre, örgütün kuruluşundan itibaren en büyük destekçisi ve yol göstericisi kuşkusuz Pakistan istihbarat teşkilatı (ISI) oldu. Uzmanlar, hem askeri eğitimin hem de maddi desteğin doğrudan ISI tarafından sağlandığını belirtiyor.
Kandahar ele geçirildi
Kuruluşundan kısa süre sonra, Afganistan’ın ikinci büyük kenti Kandahar’a saldırdı. Talebeler örgütü 3 Kasım 1994’te ciddi bir direnişle karşılaşmadan Pakistan sınırındaki kentin kontrolünü ele geçirdi. Bu aynı zamanda zayıf durumdaki Kabil merkezi hükümetine de ilk darbe oldu.
Taliban, 1995 yılında ülke genelinde 12 kentte kontrolü sağladı. Yolsuzluklara ve rüşvete savaş açan grubun popülaritesi günden güne arttı. Ele geçirdiği şehirlerde kanunsuzluklar ortadan kaldırılmaya ve emniyet tesis edilmeye başlandı.
Örgüt Kabil’e dayandı
Ülkenin güneyindeki Peştun nüfusun yoğunlukta yaşadığı kentleri ciddi bir direniş görmeden bünyesine katan Taliban, 1995’te Kabil’e dayandı. Başkentin kontrolünü ele geçirebilmek için Kabil’i 3 ayrı koldan bombaladı. Ancak Sovyetler Birliği’ne karşı verdiği direnişle adını duyuran Ahmet Şah Mesut liderliğindeki güçler Taliban’ı burada ağır bir yenilgiye uğrattı.
Pakistan’dan ve bazı Körfez ülkelerinden para ve silah desteği aldığı belirtilen Taliban, 1996 yılının eylül ayında Kabil’e saldırmak üzere hazırlık yaptı.
Kanlı sokak savaşına girmek istemeyen Tacik komutan Ahmet Şah Mesut, kendine bağlı tüm güçleri 26 Eylül 1996’da Kabil’den çekti.
Afganistan İslam Emirliği kuruldu
Otorite boşluğundan faydalanan Taliban savaşçıları 27 Eylül 1996’da Kabil’e girdi. İlk olarak BM binasına sığınan eski Devlet Başkanı Muhammed Necibullah Ahmedzay ile kardeşi Şahpur Ahmedzay idam edildi.
Başkentin ele geçirilmesi zamanına kadar milis bir yapı olan Taliban, bu tarihten itibaren kendi hükümetini kurduğunu açıkladı. Adını Afganistan İslam Emirliği, kurucu lider Molla Ömer’i de Emirel Müminin (Müminlerin emiri) olarak ilan etti. Bayrak değiştirildi. Molla Ömer adına camilerde hutbe okundu.
Afganistan’ı yakından takip eden uzmanlara göre Taliban, bu tarihten sonra Pakistan’ın bölgedeki çıkarları için vekalet savaşı veren bir örgüt haline dönüştü.
Pakistan, Birleşik Arap Emirlikleri ve Suudi Arabistan, Taliban’ı resmen tanıdı.
Taliban’ın uygulamalarından bazıları
Önceleri nispeten yumuşak bir görünüm veren örgüt Kabil’in ele geçirilmesinin ardından çok katı kurallar uygulamaya başladı.
Şeriata dayalı anayasal sistem yürürlüğe girdi. Hanefi mezhebi ön planda tutuldu.
Şeriatın gündelik hayatta uygulandığını takip etmek için Emr-i bil Maruf (iyiliği emretme) Bakanlığı oluşturuldu.
Hayatın her alanından soyutlanan kadınların çalışması, kız çocuklarının okula gitmesi ve eğitim alması tamamen yasaklandı.
Kadınlara peçe zorunluluğu erkeklere ise takke ve sakal mecburiyeti getirildi.
Sakalını kesenler için 6 aydan başlamak üzere hapis cezası verildi. Yüzü görülen kadınlar kırbaçlandı.
Afganistan Televizyonu’nun yayını durduruldu. Fotoğraf dahil her türlü görsel yayın ve müzik yasaklandı.
Erkeklere, evine en yakın camide 5 vakit namaz kılma mecburiyeti getirildi.
Emri bil Maruf görevlileri camilerde yoklama aldı.
Mazeretsiz camiye gitmeyenlere ağır yaptırım uygulandı.
Namaz surelerini bilmeyenler kırbaçlandı.
Bütün okullar medreseye dönüştürüldü. Ders kitaplarındaki görseller yok edildi.
‘Medreselerde’ 3’üncü sınıftan itibaren tüm öğrencilere en az 3 metre olmak üzere sarık sarma mecburiyeti getirildi.
Ele geçirilen tüm bilgisayarlar TV kabul edilerek kırıldı.
‘İslam devletine karşı gelenler’ hain ilan edilerek doğrudan idam edildi.
Özellikle farklı mücahit gruplara mensup kişiler, yakalandıklarında şer ve fesat hükmü ile idam edildi.
Çok sayıda kişinin çeşitli sebeplerle eli kesildi.
İdamların ve el kesmelerin birçoğu cuma namazlarından sonra gerçekleştirildi ve halka izlettirildi.
Kesilen eller, şehrin merkezinde sergilendi.
